Szare Szeregi, kryptonim działającego w konspiracji od 27 IX 1939 do 18 I 1945 Związku Harcerstwa Polskiego. W skład Naczelnictwa Szarych Szeregów wchodzili: ksiądz J. Mauersberger - przewodniczący, W. Opęchowska - wiceprzewodnicząca, A. Olbramski - sekretarz generalny, M. Wocalewska - delegatka naczelniczki harcerek, F. Marciniak - naczelnik harcerzy. 
Organizacja Harcerek kierowana przez J. Łapińską przyjęła kryptonim Związek Koniczyn (od 1943 Bądź Gotów). Zrzeszała harcerki powyżej 16 roku życia, prowadziła działalnoć wychowawczą i opiekuńczą, współdziałała z Radą Główną Opiekuńczą i Polskim Czerwonym Krzyżem. Przygotowywała młodzież żeńską do pracy w służbie sanitarnej i łącznoci. Harcerki powyżej 18 lat kierowane były do Wojskowej Służby Kobiet i oddziałów Kedywu AK. Pod koniec wojny Organizacja Harcerek liczyła ok. 5 tys. dziewcząt. 
Na czele konspiracyjnej Organizacji Harcerzy stała Komenda Główna (Pasieka), jej ogniwami były: chorągwie ("ule"), hufce ("roje"), drużyny ("rodziny") i zastępy ("pszczoły"). Program Szarych Szeregów ujęto w trzech hasłach: "dzi, jutro, pojutrze" bądź "piątek, sobota, niedziela". Hasło "dzi" oznaczało okres konspiracji, "jutro" - otwartą walkę zbrojną z okupantem, "pojutrze" - pracę w wolnej Polsce. 
Odbudowując Szare Szeregi w terenie, Kwatera Główna przyjęła podział na Polskę centralną (Generalna Gubernia), Polskę zachodnią (ziemie wcielone do Rzeszy), Polskę wschodnią (ziemie wcielone do ZSRR). W Szarych szeregach obowiązywała cisła konspiracja. Pomiędzy Organizacją Harcerek i Organizacją Harcerzy istniał kontakt tylko na szczeblu Naczelnictwa. 
Dla utrzymania tajemnicy początkowo przyjmowano do organizacji wyłącznie młodzież powyżej 17 lat, później także młodszą. Poza Szarymi Szeregami znalazły się oddziały harcerstwa pozostające od czasów przedwojennych pod wpływami Stronnictwa Narodowego. 
Młodzież Szarych Szeregów podzielono na trzy grupy wiekowe: najmłodsi, tzw. Zawiszacy, w wieku 12-14 lat, nie brali udziału w bezporednich działaniach przeciw okupantowi, byli natomiast szkoleni w ratownictwie i łącznoci. Zespoły starszych chłopców (skautów), w wieku 15-17 lat, tworzyły Bojowe Szkoły (BS), w których prowadzono szkolenie wojskowe i przygotowywano do służby w oddziałach rozpoznawczych, zwiadowczych, łącznoci oraz pocztach dowódców różnych szczebli. 
Harcerze BS brali udział w walce konspiracyjnej w Organizacji Małego Sabotażu Wawer (od 1941 Wawer-Palmiry) prowadząc propagandę wród ludnoci polskiej. Uczestniczyli w akcjach N i Gdańsk, zajmowali się wywiadem i zbieraniem informacji, przekazywanych ZWZ-AK i in. organizacjom podziemnym. Zespoły skupiające młodzież powyżej 18 lat tworzyły Grupy Szturmowe (GSz) pełniące służbę dywersyjną. 
W wyniku porozumienia Naczelnika Szarych Szeregów F. Marciniaka z komendantem Kierownictwa Dywersji AK E. Fieldorfem, GSz stały się oddziałami Kedywu. Pierwszą akcją bojową GSz było wysadzenie torów kolejowych pod Kranikiem, w ramach akcji Wieniec II, w noc sylwestrową 1942-1943. Na przełomie sierpnia i wrzenia 1943 z warszawskich GSz utworzono podległy Kedywowi batalion Zoka. 
GSz wykonały szereg akcji dywersyjno-sabotażowych, odbijały więźniów, przeprowadziły wiele zamachów na wysokich funkcjonariuszy SS i policji. Wykonywaniem zamachów zajmowała się III kompania batalionu Zoka, nosząca kryptonim Agat, później Pegaz. 
Dziełem harcerzy z Agata był m.in. zamach na F. Kutscherę - szefa policji i SS dystryktu warszawskiego. Od listopada 1941 działała zorganizowana przez Szare Szeregi szkoła podchorążych Agricola, którą ukończyło ok. 320 harcerzy. 
W czasie powstania warszawskiego (1944) w zgrupowaniu Radosław walczyły 3 bataliony Szarych Szeregów: Zoka, Parasol i Wigry oraz plutony GSz. Najmłodsi Zawiszacy zapewniali łącznoć walczącym oddziałom oraz stanowili większoć obsady osobowej powstańczej poczty polowej. Dziewczęta z Organizacji Harcerek pracowały w służbie sanitarnej i łącznoci. Poza Warszawą Szare Szeregi aktywnie działały m.in. w: Radomiu, Gdyni, Krakowie i na źląsku. Ogółem Organizacja Harcerzy przed sierpniem 1944 liczyła ok. 9 tys. członków. Obowiązki Naczelnika Kwatery Głównej Szarych Szeregów (Pasieki) pełnili: F. Marciniak Szary (27 IX 1939 - 6 V 1943), S. Broniewski Orsza (do  3 X 1944), L. Marszałek Adam (do 18 I 1945). Komenda Główna i poszczególne chorągwie wydawały liczne tajne broszury, materiały szkoleniowe i pisma, m.in.: źródło (1940-1942), Drogowskaz (1942), Wigry (1942-1943), Pismo Młodych (1943), Brzask (1944). 

Hymn Szkoły

"Młodością silni..."

1. Młodością silni zbrojni w miecz,
O nowy walcząc świata ład,
O nową Pospolitą Rzecz,
Skruszymy pęta wrażych krat.
Wyjdziemy z nocy w jasny dzień,
Na złote słońca skry.
Oddamy życie swe, 
nie szczędząc młodej krwi.

2. Szeregiem szarym młodych dusz,
Staniemy polskiej ziemi straż
A hasłem naszym "Polsce służ.
O dobro walcz i w przyszłość patrz.
Bądź gotów w czynu uderz stal
Stalowy stwarzaj czyn.
Bądź gotów surma gra,
w słoneczny jutra świt!"

Pieśń Szkoły

"Bierz przykład z Rudego"

1. Nie było wtedy jeszcze nas,
Gdy Orły zmiótł pogardy czas,
Otumaniła kraj mgła szara.
Szare Szeregi wyszły z mgły,
Po szarą śmierć za Polskę szły.
Nie brakło w nich Janka Bytnara.
Był chłopcem takim, jak i my.
Uczył się, potem wroga bił,
A w ludziach znów ożyła wiara.
Że dopomaga nam sam Bóg,
Zaczął się bać nikczemny wróg!
Zasługa to Janka Bytnara.

Ref: Bierz przykład z Rudego kolego,
Jak działać, co kochać, jak żyć.
Bo dzięki ofierze Rudego,
Ty żyjesz i uczysz się dziś!!!
Choć dziś jeszcze inni cię strzegą,
Od jutra Ty innych masz strzec!!!
Dlatego bierz przykład z Rudego,
jak życiem zasłużyć na śmierć.

2. Kiedyś w marcową ciemną noc,
Na Pawiak trafił z domu wprost,
by dopełniła się ofiara.
Choć go odbito z wrażych rąk,
Musiał pożegnać szary front.
Na zawsze już Janka Bytnara.
Lecz on nie zginął, żyje w nas
I będzie żył po wszystek czas,
A jego wrogów Bóg pokarał.
Stojąc na warcie druhu,
Ty nad nim czuwaj, jego czuj.
Cześć wieczna dla Janka Bytnara!!!

Ref. Bierz przykład z Rudego kolego,
Jak działać, co kochać, jak żyć.
Bo dzięki ofierze Rudego,
Ty żyjesz i uczysz się się dziś!!!
Choć dziś jeszcze inni cię strzegą
Od jutra Ty innych masz strzec!!!
Dlatego bierz przykład z Rudego,
Jak życiem zasłużyć na śmierć.